Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα in.gr με τίτλο "Σας αγχώνει ο σκύλος σας; – Πώς θα βρείτε την ψυχική σας ηρεμία" και μπορείτε να το διαβάσετε εδώ.

Στους περισσότερους ανθρώπους που αναλογίζονται την κοινή τους ζωή με έναν σκύλο, έρχεται η εικόνα ενός παιχνιδιάρικου, φιλικού σκύλου, ο οποίος μπορεί να συνυπάρχει ευχάριστα με τους ανθρώπους και το περιβάλλον του. Τι συμβαίνει όμως όταν μερικοί κηδεμόνες έρθουν αντιμέτωποι με την ανατροπή των προσδοκιών τους και αρχίζουν να συμβιώνουν με έναν σκύλο που βιώνει την καθημερινή τους συμβίωση πιο έντονα από αυτό που αντέχει;

Χρειάζεται να ξεκαθαρίσουμε σε αυτό το σημείο πως οι συμπεριφορές στους σκύλους δεν είναι "λειτουργικές ή δυσλειτουργικές" με ανθρώπινους όρους, αλλά έχουν εξελιχθεί ώστε να εξυπηρετούν βασικές ανάγκες επιβίωσης, ασφάλειας και προσαρμογής στο περιβάλλον τους. Ωστόσο, στο πλαίσιο της συμβίωσης με τον άνθρωπο, μπορεί να επιφέρουν δυσκολίες. Δεν είναι λίγες οι οικογένειες που πλέον συμβιώνουν με ένα τετράποδο μέλος το οποίο έχει φοβίες ή εκδηλώνει διάφορες συμπεριφορές και αντιδράσεις, η διαχείριση των οποίων αποτελεί ιδιαίτερη πρόκληση για τα μέλη της οικογένειας. Ενδεικτικά, μερικές από αυτές τις συμπεριφορές μπορεί να είναι η καταστροφή αντικειμένων, οι επαναλαμβανόμενες ή/και καταναγκαστικές συμπεριφορές, οι αντιδράσεις στη βόλτα όπως και άλλου είδους συμπεριφορές οι οποίες περιορίζουν εξίσου την ποιότητα ζωής του κατοικιδίου και της οικογένειας.

Επηρεάζουν οι συμπεριφορές του σκύλου, τα μέλη της οικογένειας στην οποία βρίσκεται;

Σύμφωνα με τη συστημική θεωρία, η οποία αντιλαμβάνεται την οικογένεια ως ένα δυναμικό σύστημα αλληλεπίδρασης, η παρουσία ενός σκύλου μπορεί να επηρεάσει τη δομή, τις σχέσεις και τη συναισθηματική δυναμική της οικογένειας. Ο σκύλος δεν είναι απλώς ένα κατοικίδιο, αλλά ένα ενεργό μέλος του συστήματος, το οποίο επηρεάζει και επηρεάζεται από τα υπόλοιπα μέλη. Ακριβώς όπως όταν ένα άτομο σε μία οικογένεια νοσεί ή αντιμετωπίζει κάποια δυσκολία επηρεάζεται όλη η οικογένεια, παρόμοιες προκλήσεις μπορεί να επιφέρει η προσπάθεια αντιμετώπισης των αναγκών και αντιδράσεων του τετράποδου μέλους της. Σε γενικές γραμμές ο σκύλος αποτελεί έναν ενεργό κρίκο, η παρουσία του οποίου μπορεί να επηρεάσει τη συνεργασία και την επικοινωνία ανάμεσα στα μέλη, να επιφέρει αλλαγές στους ρόλους, να μειώσει ή να αυξήσει το στρες και την ένταση αλλά και να προσφέρει την αίσθηση σταθερότητας σε δύσκολες περιόδους.

Πώς είναι η ψυχική υγεία ενός κηδεμόνα που συμβιώνει με ένα κατοικίδιο με «δύσκολες» συμπεριφορές;

Υπάρχουν ελάχιστες καταγραφές που μπορούν να προετοιμάσουν τους κηδεμόνες για τις συναισθηματικές διακυμάνσεις που θα βιώσουν από τη στιγμή που αρχίσουν να συνειδητοποιούν ότι ο τετράποδος φίλος τους βιώνει την καθημερινή τους ρουτίνα πιο έντονα από αυτό που αντέχει. Ενδέχεται να έρθουν σε επαφή με ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων, τα οποία επηρεάζουν την καθημερινότητα του ίδιου αλλά και τη συμβίωσή του με το κατοικίδιό του. Το συναίσθημα του άγχους και η ύπαρξη σωματικού στρες είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τις παραπάνω καταστάσεις, καθώς για τον κηδεμόνα υπάρχει η ανησυχία για την έκθεση του σκύλου του σε πλήθος καταστάσεων και ερεθισμάτων. Παράλληλα, οι ενοχές και η αυτοαμφισβήτηση συνδέονται με την αίσθηση ευθύνης απέναντι στο κατοικίδιο, την ανατροφή και εκπαίδευσή του. Συναισθήματα στενοχώριας και απογοήτευσης έρχονται αρκετά συχνά, καθώς οι προσπάθειες αρμονικής συμβίωσης και ομαλής κοινωνικοποίησης μπορεί να μην επιφέρουν άμεσα αποτελέσματα. Η αίσθηση της κριτικής και της κοινωνικής πίεσης από τον περίγυρο μπορεί να αυξήσει τα αισθήματα ντροπής, μοναξιάς και πίεσης του κηδεμόνα, ενώ παράλληλα ο ίδιος μπορεί να αρχίσει σταδιακά να απομονώνεται. Σοκ, θυμός, εξουθένωση, απόγνωση αλλά και στιγμές συναισθηματικού “αδειάσματος” είναι επίσης μερικά στιγμιότυπα από την πραγματικότητα ενός κηδεμόνα. Η διαρκής ενασχόληση και προσπάθεια για αρμονική συμβίωση με τον σκύλο μπορεί να οδηγήσει σε συναισθηματική εξάντληση ή ακόμα και burn-out. Πολύ συχνά ο κηδεμόνας δίνει παραπάνω από αυτό που έχει ως απόθεμα, καταναλώνοντας ενέργεια και πόρους στο να βοηθήσει το πλάσμα που φροντίζει ή προσφέροντας παραπάνω από αυτά που αντέχει.

Επηρεάζεται η υπόλοιπη καθημερινότητα μίας οικογένειας;

Εκτός από το συναισθηματικό αποτύπωμα, ενδέχεται να υπάρχει ταυτόχρονα έκπτωση στην κοινωνική πραγματικότητα της οικογένειας όπως και πρακτικές δυσκολίες. Μία οικογένεια ενδέχεται χρειαστεί να προσαρμόσει την καθημερινότητά της σε σημαντικό βαθμό αλλά και να περιορίσει τις δραστηριότητές της, όπως τις επισκέψεις φίλων, καθώς μπορεί να είναι δύσκολο να ελέγξει τις απρόβλεπτες συνθήκες που μπορεί να δυσκολέψουν τον σκύλο. Αυτό συχνά έχει ως αποτέλεσμα την έκπτωση της κοινωνικής ζωής και τον περιορισμό των συναναστροφών, ενώ ταυτόχρονα, πρακτικά και οικονομικά ζητήματα επιβαρύνουν εξίσου τους κηδεμόνες. Οι φθορές στο σπίτι, η ανάγκη για επαγγελματική παρέμβαση ενός θετικού εκπαιδευτή, οι επισκέψεις στον κτηνίατρο ή ακόμα και η λήψη φαρμακευτικής αγωγής ως συμπληρωματική θεραπεία, αυξάνουν τον οικογενειακό προϋπολογισμό.

Υπάρχουν βήματα ώστε να βοηθηθεί ένας κηδεμόνας;

1.     Το πιο χρήσιμο βήμα αποτελεί η επικοινωνία και συνεργασία με ειδικούς.  Η εύρεση ενός θετικού εκπαιδευτή και ενός κτηνιάτρου αποτελεί απαραίτητη και ταυτόχρονα ανακουφιστική κίνηση ώστε να ενημερωθείτε σχετικά με τις αιτίες ανάδυσης των συμπεριφορών, αλλά και να προβείτε στην εύρεση, χωρίς τη χρήση βίας, στρατηγικών. Η κατανόηση της αιτίας και της λειτουργικότητας αυτών των συμπεριφορών είναι το πρώτο βήμα για τη σωστή διαχείριση και την παροχή κατάλληλης εκπαίδευσης και υποστήριξης στον σκύλο.

2.     Μια σημαντική υπενθύμιση είναι πως είστε στο ίδιο στρατόπεδο με τον σκύλο σας. Η προσπάθεια που κάνετε είναι συνεργατική και όχι ανταγωνιστική. Χρειάζεται να έχετε επίγνωση του τι ακριβώς συμβαίνει και να επικεντρώσετε την προσοχή σας προς το βέλτιστο όφελος του σκύλου σας.

3.     Μία ακόμη βοηθητική στρατηγική αποτελεί η εστίαση στην πρόοδο που έχετε σημειώσει. Οι μικρές νίκες στην καθημερινότητα αποτελούν ακρογωνιαίους λίθους για την πορεία σας. Μέσα από την παρατήρηση αυτών των στιγμών μπορεί να ανακύψουν συναισθήματα ελπίδας, ευγνωμοσύνης, πίστης και υπερηφάνειας, τα οποία θα σας εφοδιάσουν με αντοχή και εμπιστοσύνη προς τη διαδικασία.

4.     Το υποστηρικτικό δίκτυο είναι σημαντικό. Δεν είστε οι μόνοι που βιώνετε τη συγκεκριμένη δυσκολία και η σταδιακή διαμόρφωση ενός δικτύου ανθρώπων που θα σταθούν δίπλα σας με όποιον τρόπο μπορούν είναι κομβική. Στις ομάδες υποστήριξης κηδεμόνων βλέπουμε συχνά την ενισχυτική και ουσιαστική επίδραση της ομάδας στα δύσκολα βιώματα.

5.     Μιλήστε με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Η συμβουλευτική και η ψυχολογική υποστήριξη για τους κηδεμόνες ζώων συντροφιάς αποτελούν διαφορετική υπηρεσία από την κτηνιατρική φροντίδα. Εάν βρίσκετε ήδη σε θεραπεία, καλό είναι να μοιραστείτε το βιώμά σας με τον/ την ψυχολόγο σας. Αναζητήστε ειδικούς και διαπιστευμένους επαγγελματίες που μπορούν να σας υποστηρίξουν.

6.     Το ταξίδι που διανύετε με τον τετράποδο φίλο σας δεν είναι σπριντ, αλλά μαραθώνιος. Χρειάζεται να βρείτε τους δικούς σας τρόπους να συνυπάρχετε αρμονικά και παράλληλα να φροντίζετε τον εαυτό σας.

 ________________________________________

Σκρέμπου Παρασκευή 

Ψυχολόγος

MSc Κλινικής Ψυχικής Υγείας

Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια