“Το να υπάρχεις σημαίνει να είσαι σε σχέση” 

-Martin Buber

Οι άνθρωποι πάντα σχετιζόμαστε με τους άλλους, όπως σχετιζόμαστε με τα αντικείμενα, τις ιδέες και με τους εαυτούς μας. Ακόμη και ο άνθρωπος που επέλεξε να γίνει ερημίτης, βρίσκεται σε σχέση - με τους ανθρώπους που κατοικούν μέσα του, με την πνευματικότητα και τα στοιχεία της φύσης.

Σήμερα – παγκόσμια ημέρα των ζώων – αξίζει να κάνουμε μια σύντομη αναφορά στην συν-κατασκευή της σχέσης μας με τα αγαπημένα μας κατοικίδια. Αναφέρομαι σε συν-κατασκευή καθώς μιλάμε πάντα σε ένα πλαίσιο σχεσιακό και δυναμικό. Όπως θα δούμε παρακάτω, μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης διακατέχει τον άνθρωπο αλλά οφείλουμε να μη λησμονούμε πως το κατοικίδιό μας είναι μοναδικό και ξεχωριστό.

Οι έρευνες έχουν δείξει πως η ικανοποίηση του κηδεμόνα από τη σχέση, η ικανοποίηση των αναγκών του κατοικιδίου, το είδος προσκόλλησης ανθρώπου-κατοικιδίου, η κοινωνική αποδοχή του κατοικιδίου και οι γνώσεις του κηδεμόνα σχετικά με το ζώο συντροφιάς του αποτελούν κρίσιμους παράγοντες επίδρασης στη διαδικασία της συν-ύπαρξης. Τα παραπάνω μας δείχνουν ξεκάθαρα πως η ποιότητα της σχέσης που διαμορφώνεται εξαρτάται σε μεγάλο ποσοστό από τη στάση και τη συμπεριφορά του κηδεμόνα. Ο τρόπος που θα επεξεργαστεί την πληροφορία, τα επίπεδα δέσμευσης στο να κατανοήσει και να μάθει τη συμπεριφορά του κατοικιδίου του όπως και η συνολική στάση απέναντί του προάγουν την επικοινωνία και δημιουργούν ένα ασφαλές έδαφος για τη συν-δημιουργία της σχέσης. Εν αντιθέσει, η έλλειψη σωστής πληροφόρησης και ο ανθρωπομορφισμός των συμπεριφορών του κατοικιδίου προκαλούν τριγμούς στη διαδρασή τους (Wechsung et Bergler, 2010).  

Ωστόσο, οφείλουμε να μη λησμονούμε πως το κατοικίδιό μας αποτελεί μια ξεχωριστή και μοναδική οντότητα. Διαθέτει τα δικά του ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά, το δικό του βιολογικό αποτύπωμα και τη δική του μοναδική σύνθεση που εγχαράσσεται μέσα μας ανεξίλητα στον χρόνο.

Στα πλαίσια λοιπόν αυτά, μπορούμε να μιλήσουμε για τις δύο άκρες ενός νήματος που ενδιάμεσα αφήνουν χώρο για τη δημιουργία της σχέσης. Πολλές φορές στον ενδιάμεσο χώρο δίνεται η δυνατότητα να διαμορφωθεί αυτό που ο Martin Buber ονομάσε «the between», δηλαδή τo μεταξύ. Μια νέα σχεσιακή διάσταση μεγαλύτερη από τις ατομικές συνεισφορές των εμπλεκόμενων (Buber 1923/1996)

Ας σταθούμε σταθούμε για μερικά λεπτά για να αναλογιστούμε τα εξής:

Τι έχω αποκομίσει από τη σχέση μου με το κατοικίδιό μου;

Ως προς ποια στοιχεία του εαυτού μου η σχέση αυτή με μετακίνησε;

Τι μου έχει δώσει το ταξίδι;

Τι κάνω που παλιά δεν το έκανα;

Τι δεν κάνω πια;

Σίγουρα τα οφέλη του να έχει κανείς ζώο συντροφιάς είναι αναρίθμητα και καμιά φορά χρειάζεται να αναστοχαζόμαστε και εμείς οι ίδιοι για το τι έχουμε αποκομίσει. Παρακάτω συνοψίζονται μερικά οφέλη που έχουν διαφανεί μέσα από την ψυχοθεραπευτική μου εμπειρία δουλεύοντας με ανθρώπους και αφήνοντας το βίωμα της αλλιώτικης αυτής της σύνδεσης να διαποτίσει τον ενδιάμεσο χώρο της θεραπευτικής μας συνάντησης.

• Η σύνδεση με το κατοικίδιό μας, αποτελεί αρκετές φορές ένα ασφαλές πλησίασμα. Επανορθωτικό, λυτρωτικό. Το να έρθουμε κοντά δεν έχει φόβο, ή άγχος. Δημιουργούμε από την αρχή έναν ασφαλή δεσμό προσκόλλησης, ικανό από μόνο του να θεραπεύσει. Η σχέση γίνεται το μέσον και ο σκοπός. Θέτουμε μαζί τα θεμέλια της εμπιστοσύνης, θεμέλια που μπορούν να αναδομήσουν ακόμα και τις ανθρώπινες σχέσεις (Julius, et al., 2012). 

• Η δέσμευση του να γίνουμε κηδεμόνες παίζει αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση μιας ανοιχτής στάσης απέναντι στη ζωή και στην ανακάλυψη της φύσης της αγάπης. Μας προσφέρει την αίσθηση του πόσο ανταποδοτικό αλλά και πόσο δύσκολο μπορεί καμιά φορά να είναι το να φροντίζουμε ένα πλάσμα.

• Η ματαίωση των προσδοκιών που είχαμε πριν αποκτήσουμε το κατοιδίκιό μας, είναι από μόνη της μεγάλο μάθημα. Βιώνουμε ολοκληρωτικά κάθε λεπτό μίας πραγματικής συνύπαρξης βλέποντας από μέσα ολόκληρο το φάσμα της πραγματικότητας. Πολλοί είχαμε στο μυαλό μας την γλυκιά εικόνα που απεικονίζεται στη φωτογραφία, τον χαλαρό και φιλικό σκύλο στη βόλτα και το υγιέστατο γατάκι του διπλανού διαμερίσματος. Επιστρέφοντας στην πραγματικότητα, η ματαίωση έχει έρθει σαν χαστούκι της ζωής να μας αναδομήσει τις προσδοκίες.

• Παράλληλα, μέσα από τη σχέση αυτή μπορεί να έχουμε βοηθηθεί στο να θέτουμε πιο αποτελεσματικά όρια και να υπερασπίζονται τον εαυτό μας πιο σθεναρά. Σκεφτείτε ένα φοβικό σκυλάκι που δυσκολεύεται με την ανθρώπινη συναναστροφή. Το να καταφέρει ο κηδεμόνας να πει «Σας παρακαλώ, μην έρχεστε πιο κοντά» μπορεί να είναι η πρώτη θαραλλέα στιγμή οριοθέτησης. Παράλληλα, με δάσκαλο το κατοικίδιό μας, επαναπροσδιορίζουμε τα όρια των άλλων. Μας διδάσκει πότε χρειάζεται τον χρόνο του, την ησυχία του, μέχρι που είναι τα όρια του παιχνιδιού και πού ξεκινάει η ενοχλήση.

• Πολλές φορές μας εντάσσει σε μια διεύρυνση της κοινωνικής μας σφαίρας. Γνωρίζουμε ανθρώπους με κοινές εμπειρίες και αυτό μπορεί να μειώσει το αίσθημα της μοναξιάς μας και να μας εντάξει σε μία φροντιστική κοινότητα.

• Δεν είναι λίγες οι φορές που η συνύπαρξη αυτή άνοιξε ένα νέο μονοπάτι ζωής. Μερικοί άνθρωποι επέλεξαν να γίνουν εκπαιδευτές, συγγραφείς, εθελοντές, υπέρμαχοι των δικαιωμάτων των ζώων, άλλαξαν τις διατροφικές τους συνήθειες και τον τρόπο που μέχρι πρότινως υπήρχαν. Ήρθαν σε επαφή με τη συνεισφορά, την αλληλεγγύη, την προσπάθεια, την ευαισθησία. Η ουσία είναι ότι εάν αφεθούμε στη σχέση, μας επιτρέπουμε να δούμε και άλλα κομμάτια του εαυτού μας και να έρθουμε σε επαφή μαζί τους. Να τα αφουγκραστούμε και να τους δώσουμε χώρο. Κάποιες φορές ζητάνε τόσο επιτακτικά να βγουν στην επιφάνεια και να μιλήσουν, που αλλάζουμε μονοπάτια ζωής.

• Ακόμα και η περατότητα του πιστού συντρόφου μας έχει να μας διδάξει πολλά. Δεν μπορούμε να επιλέξουμε να ζήσει για πάντα. Μπορούμε όμως να επιλέξουμε τη στάση μας απέναντι στη σχέση που θα διαμορφώσουμε για όσο κρατήσει. Να έχουμε το θάρρος να ζήσουμε τη σχέση μας γεμάτα και δημιουργικά. Να απολαύσουμε τις στιγμές που έρχονται στο «εδώ και τώρα». Να βρισκόμαστε μαζί του με ανοιχτή καρδιά, αφήνοντάς το να μας περάσει ένα τεράστιο μάθημα: Πώς να βρίσκομαι στη στιγμή μαζί σου αυθεντικά, ουσιαστικά, ζωντανά παρών; Καθώς το τώρα είναι το μόνο που έχουμε.  

Κλείνοντας, υπογράφω αυτό το κείμενο έχοντας επίγνωση πως τους παραπάνω καρπούς συνεισφοράς δράττω και εγώ η ίδια.

Γράφοντας αυτό το κείμενο μιλώ όχι μόνο μέσα από τη θέση της Ψυχολόγου αλλά και από τη θέση της κηδεμόνα, θέση που επιτρέποντάς της να με αγγίζει με όλους τους πιθανούς τρόπους, με έστρεψε σε ένα δειλά περπατημένο μονοπάτι. Δεν είναι ελάχιστοι οι συνάδελφοι ανά τις χώρες που μιλούν για το βίωμα του κηδεμόνα, αλλά δεν είμαστε ακόμα αρκετοί. Επέλεξα να συνδράμω υποστηρικτικά, πρακτικά και ερευνητικά στην κοινότητά μας, καθώς με διακατέχει η αξία ότι ΜΑΖΙ συνεργατικά μπορούμε να επιφέρουμε αλλαγές στον κόσμο και πως από την πρώτη ως την τελευταία στιγμή της ύπαρξής μας βρισκόμαστε σε σχέση, με αόρατα νήματα που μας συνδέουν.

 ________________________________________

Σκρέμπου Παρασκευή 

Ψυχολόγος

MSc Κλινικής Ψυχικής Υγείας

Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια

Ενδεικτική Βιβλιογραφία: 

Buber, M. (1996). I and thou (W. Kaufmann, Trans., 1st Touchstone ed.). Touchstone. (Original work published 1923) 

Julius, H., Beetz, A., Kotrschal, K., Turner, D., & Uvnäs-Moberg, K. (2012). Attachment to pets: An integrative view of human-animal relationships with implications for therapeutic practice. Hogrefe Publishing GmbH. 

Wechsung, S., Bergler, R., (2010). Quality and behavior of the man-dog relationship. University of Bonn, Institute of Psychology, Bonn, German. 12th International IAHAIO Conference.