Μια εκπαιδεύτρια σκύλων και μία ψυχολόγος συνομιλούν. Πώς είναι η ζωή με έναν σκύλο που αντιδρά;

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα in.gr με τίτλο "Ο σκύλος αντιδρά έντονα σε εξωτερικά ερεθίσματα – Τι λένε οι ειδικοί για τα συναισθήματα σκύλου και κηδεμόνα" και μπορείτε να το διαβάσετε εδώ.

Ένα από τα πιο συχνά προβλήματα που μία εκπαιδεύτρια καλείται να αντιμετωπίσει με τις οικογένειες που συνεργάζεται είναι η λεγόμενη “αντιδραστικότητα” των σκύλων απέναντι σε ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Είναι οι περιπτώσεις σκύλων που αντιδρούν με γρύλισμα, γάβγισμα, τράβηγμα στο λουρί και άλλες συμπεριφορές που είναι δύσκολο για τους κηδεμόνες να διαχειριστούν, όταν στη βόλτα συναντάνε άλλα σκυλιά, γάτες, οχήματα, πουλιά, κ.α. 

Τι εννοούμε όμως, όταν λέμε ότι ο σκύλος είναι “αντιδραστικός”, σε τι οφείλονται αυτές οι συμπεριφορές και τι συμβαίνει πραγματικά στον οργανισμό του; Ταυτόχρονα, ο κηδεμόνας επηρεάζεται από τη γενικότερη συνύπαρξή του με τον σκύλο και τι θα μπορούσε να τους βοηθήσει; 

Ο σκύλος σου δεν θέλει να σου κάνει τη ζωή δύσκολη, περνάει εκείνος δύσκολα. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; 

Μ.:Ο ανθρώπινος κόσμος είναι συχνά πολύπλοκος για την αντίληψη και την φύση των σκύλων μας. Αν σε αυτό προσθέσουμε τις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής και το γεγονός ότι αυτές μεταφέρονται από εμάς στον σκύλο μας, η καθημερινότητα μπορεί να είναι δύσκολη για αυτόν και πολλές φορές αντίθετη με τις πραγματικές ανάγκες, τις φυσιολογικές συμπεριφορές και τα ένστικτά του.  Με λίγα λόγια, ο σκύλος μας εκτίθεται σε καταστάσεις για τις οποίες δεν είναι προετοιμασμένος και τις οποίες δεν μπορεί να διαχειριστεί. Πολλές φορές, αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την καλλιέργεια αρνητικών συναισθημάτων σκύλο μας, όπως ο φόβος, η ανασφάλεια, ο εκνευρισμός, ο θυμός, κ.α.. Πίσω, λοιπόν, από τις “αντιδραστικές” συμπεριφορές βρίσκονται αυτά τα συναισθήματα. 

Ο εκνευρισμός του σκύλου μας για τα μηχανάκια, επειδή κινούνται γρήγορα και κάνουν πολύ θόρυβο,  μπορεί να τον οδηγήσει να τα κυνηγάει. Ο φόβος του για τα άγνωστα σκυλιά που συναντά στο δρόμο μπορεί να τον οδηγήσει στο να τους γαβγίζει πριν πλησιάσουν, με σκοπό να τα διώξει. Η ανασφάλεια που νιώθει όταν άγνωστοι άνθρωποι απλώνουν τα χέρια τους για να τον χαϊδέψουν, μπορεί να τον οδηγήσει στο να τους γρυλίζει όταν πλησιάζουν. Τα παραδείγματα είναι πολλά, όπως πολλές μπορεί να είναι οι διαφορετικές συμπεριφορές που κάθε σκύλος χρησιμοποιεί για να βγάλει τον εαυτό του από μπελάδες και να επιβιώσει. 

Πώς αλληλεπιδρά ένας σκύλος με έντονες συμπεριφορές με το οικογενειακό σύστημα; 

Π.:Οι συμπεριφορές του σκύλου επηρεάζουν τα μέλη της οικογένειας και αντιστρόφως, η δυναμική της οικογένειας μπορεί να ενισχύει ή να διαμορφώνει τη συμπεριφορά του σκύλου. Όπως συμβαίνει και στους ανθρώπους, ένας σκύλος μπορεί να προσαρμόζει τη συμπεριφορά του ανάλογα με το άτομο που έχει απέναντί του ή πάρει έναν συγκεκριμένο ρόλο μέσα στο οικογενειακό σύστημα. Έτσι, η έντονη εκδήλωση φόβου ή αντιδραστικότητα, δεν αποτελεί απλώς ένα «σκυλίσιο» ζήτημα, αλλά στηρίζεται ενεργά  στην αλληλεπίδραση με τα υπόλοιπα μέλη. Η προσπάθεια αντιμετώπισης των αναγκών και αντιδράσεων του τετράποδου μέλους μπορεί να επιφέρει αξιοσημείωτες συναισθηματικές και πρακτικές προκλήσεις. 

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τον σκύλο να διαχειριστεί τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του;

Μ.: Όπως και στους ανθρώπους, έτσι και στα σκυλιά, το αυτόνομο νευρικό σύστημα αποφασίζει ασυνείδητα πώς θα συμπεριφερθεί μπροστά σε έναν κίνδυνο. Στην περίπτωση των αντιδραστικών σκύλων, το αυτόνομο νευρικό σύστημα ενεργοποιείται από τα αρνητικά συναισθήματα και επιλέγει να μπει σε μάχη. Άλλωστε, έχει αποδειχθεί μέσα από την εμπειρία του σκύλου ότι με αυτόν τον τρόπο η απειλή εξαφανίζεται και επιβιώνει. Πώς μπορούμε να αλλάξουμε τα συναισθήματα του σκύλου μας και άρα να τον βοηθήσουμε να διαχειριστεί την συμπεριφορά του; 

Στην σύγχρονη επιστημονική προσέγγιση της εκπαίδευσης σκύλων, έχουμε διάφορες τεχνικές οι οποίες με απολύτως θετικό τρόπο βοηθούν τον σκύλο να νιώσει καλύτερα και άρα να συμπεριφερθεί καλύτερα. Μπορούμε να τον βοηθήσουμε να μειώσει το άγχος του, να τονώσει την αυτοπεποίθηση του, να νιώσει εμπιστοσύνη απέναντι στον άνθρωπό του και άρα η τροποποίηση της συμπεριφοράς του να γίνει με συνεργασία και μέσα σε πλαίσιο ασφάλειας.

Στη διεπιστημονική μας συνεργασία  προσπαθήσουμε να αποκωδικοποιήσουμε την συμπεριφορά του σκύλου, θα δώσουμε γενικές συμβουλές και τεχνικές για την διαχείριση αντίστοιχων καταστάσεων και θα γίνει αναφορά στην ολιστική προσέγγιση της αντιμετώπισης της αντιδραστικότητας, βασικό στοιχείο της οποίας είναι η δημιουργία μιας σχέσης κατανόησης και εμπιστοσύνης. Ωστόσο, δεν είναι  δυνατόν να δοθούν λύσεις για κάθε περίπτωση ξεχωριστά, αφού κάθε σκύλος και κάθε άνθρωπος είναι μοναδική ομάδα (σύστημα) και η επίλυση της αντιδραστικότητας απαιτεί εξατομικευμένη προσέγγιση.

Τι βιώνει ο κηδεμόνας ενός σκύλου με έντονες συμπεριφορές και πώς μπορεί να βοηθήσει τον εαυτό του να διαχειριστεί τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του;

Π.:Πολύ συχνά ο κηδεμόνας δίνει παραπάνω από το ψυχικό απόθεμα που έχει, κοπιάζοντας για μια αρμονική συμβίωση και οδηγώντας έτσι τον εαυτό του στην εξάντληση. Είναι φυσιολογικό να νιώθει άγχος, απογοήτευση, ενοχές ή ακόμα και ντροπή, αλλά η διαχείριση των δικών του συναισθημάτων και συμπεριφοράς είναι το κλειδί για τη δημιουργία μιας σχέσης ασφάλειας και εμπιστοσύνης. Στα σεμινάριά μας μιλάμε συχνά για την σημασία της αναγνώρισης της συναισθηματικής κατάστασης του κηδεμόνα, την ανάγκη ενίσχυσης της ανθεκτικότητάς του αλλά και την προσπάθεια ρύθμισης της φυσιολογίας του σώματός του με ασκήσεις.  Παράλληλα, διαμορφώνουμε στρατηγικές για τις δύσκολες στιγμές και μέσα από το μοίρασμα των συμμετεχόντων αναζητούμε τεχνικές που έχουν επιφέρει καλά αποτελέσματα. 

Πώς μπορώ να χαλαρώσω μαζί με τον σκύλο μου; Υπάρχουν τεχνικές ώστε να αποσυμφοριστούμε μαζί; 

Μ&Π.: Η συρρύθμιση ανθρώπου και σκύλου (co-regulation) είναι η διαδικασία μέσω της οποία δύο οργανισμοί ρυθμίζουν αμοιβαία τη συναισθηματική και φυσιολογική τους κατάσταση μέσα από την αλληλεπίδραση. Πρόκειται για μια δυναμική σχέση στην οποία ο άνθρωπος και ο σκύλος επηρεάζουν ο ένας τον άλλον μέσω της γλώσσας του σώματος, της ενέργειας και των συναισθημάτων τους. Η σωματική επαφή, το παιχνίδι, η ανατροφοδότηση μέσω βλεμματικής επαφής και φωνής μπορεί να επηρεάσει τη συναισθηματική κατάσταση και των δύο πλευρών. Στο σεμινάριο θα γίνει εκτενής αναφορά στο πολύτιμο αυτό εργαλείο. 

Τι έχουμε δει μέσα από τους συμμετέχοντες στα webinar; Γιατί είναι βοηθητική η σύνδεση ανάμεσα στους κηδεμόνες;  

Μ&Π.:Μέσα από τη διεξαγωγή των σεμιναρίων λαμβάνουμε πολύτιμη ανατροφοδότηση σχετικά με τις ανάγκες των κηδεμόνων. Τα σεμινάρια έχουν θεωρητικό και βιωματικό χαρακτήρα. Αυτό σημαίνει πως γίνεται αναφορά σε σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα που αφορούν στον άνθρωπο, στον σκύλο και στη μεταξύ τους σχέση, παρέχονται πρακτικές συμβουλές για κοινά ζητήματα με τα οποία ο κηδεμόνας έρχεται αντιμέτωπος και υπάρχει χρόνος για ερωτήσεις και συζήτηση. Παράλληλα, με την καθοδήγηση των ειδικών εκφράζονται ανοιχτά οι ανησυχίες, οι σκέψεις και τα συναισθήματά των συμμετεχόντων χωρίς επίκριση και φόβο. Η συναισθηματική υποστήριξη, η αλληλεγγύη και η κατανόηση αποτελούν μόνο μερικά από τα οφέλη που οι κηδεμόνες μπορούν να αποκομίσουν. Σίγουρα αυτό που είναι απαραίτητο να γνωρίζουν οι κηδεμόνες οι οποίοι συμβιώνουν με σκύλο με “έντονες” συμπεριφορές είναι πως δεν είναι μόνοι αλλά ούτε και οι μόνοι που το περνάνε αυτό. 

____________________________________________________________________________________

Μυρτώ Ανθυπατοπούλου 

Επαγγελματίας πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια & σύμβουλος συμπεριφοράς σκύλων

Απόφοιτος της Kynagon Dog Trainers Academy

Πιστοποίηση Εκπαιδευτών Ενηλίκων από τον Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π

Σκρέμπου Παρασκευή 

Ψυχολόγος

MSc Κλινικής Ψυχικής Υγείας

Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια